اسرار نیمه تاریک ماه

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، وقتی در یک شب مهتابی به آسمان خیره می‌شویم، همان منظره‌ای از ماه را می‌بینیم که پیشینیان‌مان می‌دیدند. در واقع ما ساکنان زمین همیشه تنها یک روی کره ماه را می‌بینیم و سمت دیگر ماه از نظرمان پنهان است.   تا پیش از سال ۱۹۵۹ که فضاپیمای لونا۳ متعلق به اتحاد جماهیر شوروی دور ماه گشت و تصاویری به زمین ارسال کرد، هیچ کسی آن سوی ماه را ندیده بود و مرموز بود. واقعاً آن‌سوی ماه چه خبر است؟ 

چرا همیشه یک طرف ماه به سمت زمین است؟

دلیل این‌که همواره یک سوی ماه به سمت زمین قرار دارد، پدیده‌ای فیزیکی به نام قفل کشندی است. زمین و تنها قمر آن یعنی ماه در همسایگی یکدیگر قرار دارند و از این رو نیرو‌های گرانشی قابل‌توجهی بر یکدیگر اعمال می‌کنند. این نیرو‌های کشندی چرخش هر دو جسم را کُند می‌کند. به گفته اخترشناسان، این نیرو‌ها چرخش ماه را در همان اوایل شکل‌گیری‌اش در هماهنگی با دوره مداری آن قفل کرده‌اند. دانشمندان معتقدند ماه زمانی که منظومه شمسی ۱۰۰ میلیون سال داشت، در اثر برخورد یک جسم به اندازه مریخ با زمین شکل گرفت. اکنون ماه در همان مدت زمانی که به دور زمین می‌گردد، یک دور هم به دور محور خودش می‌چرخد؛ یعنی حدود ۲۸ روز. از این رو، ما همیشه یک چهره ثابت از ماه را مشاهده می‌کنیم.

سمت دور یا تاریک ماه؟
دانشمندان تاکنون سمت نزدیک ماه را به‌خوبی مشاهده و بررسی کرده‌اند. فضانوردان نیز تاکنون در سمت نزدیک ماه فرود آمد‌ه‌اند تا بتوانند از آن جا با ناسا و تجهیزات مستقر در زمین ارتباط برقرار کنند. تمام کاوشگر‌های ارسالی ماموریت‌های آپولو نیز با سمت نزدیک ماه سروکار داشته‌اند. اگرچه قسمت دور ماه از منظر ما قابل‌مشاهده نیست، درست نیست که آن را سمت تاریک ماه بنامیم. از این رو اصطلاح سمت تاریک ماه از نظر علمی درست نیست و در واقع، شب و روز در هر دو طرف ماه دقیقا مانند زمین است. امروز می‌دانیم که سمت موسوم به سمت تاریک ماه دارای سطحی ناهموار با تعدادی فرورفتگی است که در اثر برخورد شهاب پدید آمده‌اند. چند ناحیه مسطح معروف به «دریا» هم دارد؛ از جمله حوضه آپولو که در حوضه وسیع قطب جنوب آیتکن (SPA) قرار دارد. این یک دهانه برخوردی عظیم با قطر حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر و عمق ۱۳ کیلومتر است که نزدیک به یک‌چهارم دور ماه را پوشش می‌دهد. به گفته ستاره‌شناسان، هر دو طرف قمر زمین در یک ماه به طور مساوی در معرض روز و شب قرار دارند و یک روز قمری حدود دو هفته زمینی طول می‌کشد.

نقشه کامل از ماه
به گزارش «ایندیپندنت فارسی»، امروزه دانشمندان به کمک کاوشگر‌های مدرن توانسته‌اند نقشه کاملی از سطح ماه را به دست آورند. از نظر تاریخی، فرودگر «چانگ ئی ۴» و مریخ‌نورد «یوتو۲»، نخستین اجرامی هستند که در سمت پنهان ماه فرود آمده‌اند. کاوشگر چینی چانگ‌ئی ۴ هم اکنون در حال کاوش در حوضه وسیع قطب جنوب آیتکن است و نخستین فضاپیمایی محسوب می‌شود که تاکنون در آن جا فرود آمده است. پژوهشگران امیدوارند به کمک چانگ‌ئی ۴ بتوانند به پرسش‌هایی درخصوص ویژگی‌های این دهانه پاسخ دهند.

سمتی بدون آلودگی رادیویی
سمت دور ماه از نظر امواج رادیویی هم پاک است و به امواج ارسالی ما از زمین آلوده نشده است. از این رو محققان می‌توانند سیگنال‌های ضعیفی از کیهان را در آن جا بررسی کنند؛ به بیان دیگر، سیگنال‌هایی که در نیمه نزدیک ماه قابل دریافت نیستند. شناسایی این امواج در زمین به دلیل فعالیت‌های انسانی از جمله امواج برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و دیگر اشکال سیگنال‌های ارتباطی ناممکن است. امواج رادیویی با بسامد پایین روشی برای مشاهده گذشته کیهان در زمان تولد نخستین ستارگان و سیاهچاله‌هاست و از نحوه شکل‌گیری ساختار‌های گیتی، شناخت و درک بیشتری در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد. دانشمندان اینک برای ماموریت‌های سرنشین‌دار آینده به ماه آماده می‌شوند و آن‌طور که می‌گویند، ماه را به عنوان یک ایستگاه بین راهی برای رسیدن به مریخ در نظر گرفته‌اند.