پخش زنده
امروز: -
تار و پود فرش افشان کُردی، هنر دست دو هزار قالیباف مهابادی تازه گره خورده بود که از هم گسیخت.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز مهاباد؛ فرش دستباف کُردی مهاباد با تولید سالیانه شش هزار متر مربع در حالی که در بازارهای جهانی خودنمایی میکرد، مغلوب کرونا شد. این فرش درشت بافت و تک پود با قدمتی نزدیک به دو قرن که آوازه جهانی دارد پس از ده سال تازه کمر راست کرده بود که بدون حمایت مسئولان بر زمین افتاد.
اینها گوشه ای از درد دل های خانم ابراهیمی است. او یکی از وارثان این میراث کهن است که در طول سی و هفت سال به بیش از پنج هزار نقش جان داده است، گفت: درکارگاهی که دارم با همراهی حدود ۲۵ نفر از بانوان علاقهمند و باتجربه، فرش اصیل کُردی را در اندازههای مختلف میبافیم که پس از اتمام کار و دریافت دستمزد به ازای هر متر مربع، فرشهای بافته شده را به تبریز میفرستیم، ولی اکنون حدود هشت ماه است کارگاه بخاطر شیوع ویروس کرونا از رونق افتاده است.
در ادامه چند دار قالی نیمه کاره را نشانم می دهد و می گوید: باتوجه به فاصله نزدیک بافندگان هنگام کار و خطر سرایت کرونا دیگر نمی توان مثل سابق این فرش ها را بافت اما با حمایت دولت می شود برای هر یک از بافندگان فرش کردی یک دار قالی برپا کرد.
فرش کردی با رج هایی به رنگ طبیعی و نقش های هندسی و ساده، چندین سال بود که در گوشه کارگاه ها خاک می خورد اما با بهادادن هنردوستان به این فرش ها در سال های اخیر ضربان این فرش اصیل با اشتیاق بافندگان به تپش افتاده بود.
اتحادیهای پر از آمار و ارقام و بدون حمایت
برای پیگیری وضعیت تولید فرش کردی به سراغ رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد رفتیم. چیا قربانی اقدم گفت: پارسال در مجموع پنج هزار و ۵۰۰ مترمربع فرش دستباف کُردی در این شهرستان تولید شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال 97 ده درصد کاهش نشان میدهد.
قربانی اقدم افزود: کاهش فروش فرش دستباف به علت شیوع بیماری کرونا و مشکلات ارسال این کالا موجب شده بازار آن تا حدودی از رونق بیفتد.
او ادامه داد: حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر از قالیبافان مهاباد با آغاز فصل کار که اوج آن از اواخر تابستان تا اوایل فصل بهار است دار قالی را در گوشهای از منازل خود برپا میکنند تا هنر دستان خود را با نخهای رنگی به تصویر بکشند و منبعی برای در آمدشان باشد.
قالیبافان مهابادی با سه سبک فرش دستبافت، افشار، تابلو فرش و فرش درشت بافت افشان، هنر خود را به روی دار قالی نشان میدهند.
سایه مشکلات اقتصادی بر بازار هنر اصیل ایرانی
رئیس اتحادیه بافندگان فرش دستباف مهاباد با بیان اینکه مشکلات اقتصادی جامعه بر فروش فرش دستباف نیز تاثیر گذاشته است، تصریح کرد: مشکلات معیشتی و کمبود نقدینگی توسط خریداران موجب شده فروش این کالا در مقایسه با پارسال کاهش یابد.
قربانی اقدم با بیان اینکه تولید فرش در روزهای قرنطینه خانگی بهترین محل کسب درآمد برای قشر قالیبافان است، اضافه کرد: ارائه تسهیلات به خریداران و تاجران این کالا توسط دولت میتواند نقدینگی آنان را افزایش دهد و در نتیجه بازار خرید و فروش این محصول رونق یابد.
سنگینی دار قالی بر دوش قالیبافان
چیا قربانی اقدم با عنوان اینکه حدود یک هزار و ۹۵۰ بافنده هم اکنون زیرپوشش بیمه قالی بافی هستند، گفت: متاسفانه بیمه قالیبافان به صورت خویش فرماست و به هیچ کدام از قالیبافان مهاباد بیمه بیکاری و بسته معیشتی تعلق نمیگیرد.
او همچنین افزود: تمام نمایشگاههای فرش در سطح ملی و بین المللی به دلیل همهگیری ویروس کرونا لغو شدند و بازار فرشهای تولیدی با مشکل روبرو است مشکلی که گریبان قالیبافان را بیش از پیش میگیرد.
قربانی اقدم ادامه داد: نبود بازار عرضه و صادرات مستقیم در مهاباد یکی دیگر از مشکلات قالیبافان و اتحادیه فرش است، چون فرشهای دستباف مهاباد به شهرهای تبریز و همدان فرستاده میشود و تا قبل از شرایط موجود از آنجا به خارج صادر میشدند.
رئیس اتحادیه بافندگان فرش مهاباد در ادامه گفت: در حوزه اشتغال فراگیر نیز از سال ۹۸ تاکنون هیچ تسهیلاتی به قالیبافان داده نشده است.
فرش، هنر اصیل ایرانی است که در میان هر قوم نقش و نگار دیگری می گیرد و یکی از یکی زیباتر اما این هنر که تبدیل به صنعت شده است بسان هر هنر و صنعتی نیاز به حمایت دارد وگرنه هنرمند در افق رقابت صنعتی محو می شود.
سرنخ از هم گسیخته ی فرش کُردی
در پی رسیدن به سرنخ از هم گسیخته ی فرش کردی به اداره صنعت، معدن و تجارت مهاباد رسیدم. آقای جهین را سالهاست می شناسم حتی قبل از رسیدن به این سمت. از او موانع تولید فرش کُردی را پرسیدم گفت: هم اکنون ۷۲ هزار بافنده فرش دستباف در آذربایجان غربی وجود دارد که حدود دویست و نود هزار متر مربع فرش تولید میکنند و سالیانه بیست میلیون دلار برای کشور ارزآوری دارد، ولی در حال حاضر به خاطر اینکه سراسر دنیا با معضلی، چون کرونا دسته و پنجه نرم میکند صادرات این محصول متوقف شده است.
او افزود: سعی کردیم با آموزش بیشتر و فراهم کردن زمینه کار و فعالیت، تعداد هنرمندان عرصه قالیبافی مهابادی را از دوهزار به سه هزار نفر افزایش دهیم، ولی اکنون تمام فعالیتها برای پیشگیری و مقابله با این بیماری خطرناک متوقف شده است.
صادرات فرش افشان کردی به صفر رسید
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان با اشاره به اینکه در بین سبکهای بومی مهاباد در زمینه بافت فرش و تابلو فرش، سبک افشان در آن سوی مرزها خودنمایی چشمگیری دارد تصریح کرد: فرش افشان به دلیل ظرافت خاص، سادگی و اصالت بیشتر مورد پسند کشورهای اروپایی است که در مهاباد دو هزار نفر بافنده این فرش هستند و سالانه دو هزار متر مربع فرش تولید میکنند که تا قبل از شیوع بیماری کرونا بسته به شرایط اقتصادی و وضعیت بازار صادرات، به خارج از کشور فرستاده میشد، ولی اکنون صادارت این فرش به صفر رسیده است.
از او پرسیدم: پس این قالیبافان برای دریافت تسهیلات باید کجا مراجعه کنند؟ پاسخ داد: در مواقع عادی تسهیلاتی به قالیبافان توسط اداره صمت ارائه می شود اما در حال حاضر باتوجه به مشکلات بسیاری از مشاغل که متقاضی تسهیلات هستند و حوزه پوشش این اداره بسیار گسترده است برای به نتیجه رسیدن اقدامات قالیبافان میتوانند از طریق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اقدام کنند.
کرونا طرح اشتغال پایدار روستایی را لغو کرد
راهی این اداره می شوم که یک سالی می شود از ساختار سازمان به وزارتخانه تبدیل شده است. با این حساب به نظرم میرسید توان حمایت بیشتری از صنعت فرش در مهاباد داشته باشد. در ورودی اداره یکی از دوستان سال های گذشته را دیدم. دم در به صحبت نشستیم و جویای احوالش شدم. گفت: در روستا تابستانها کار کشاورزی می کند و ایام سرد سال در خانه قالیبافی را مایه امرار معاش خود می کند اما امسال دلش پر بود. از وضعیت اقتصادی گلایه کرد و گفت: هزینه های برپا کردن یک دار قالی در مقایسه با سال گذشته سه برابر شده است و از توانش خارج است و به این اداره آمده بود تا تسهیلات بگیرد اما دریغ ... همین پارسال بود که با اجرای طرح اشتغال پایدار روستایی و ایجاد زمینه برای کسب و کار روستائیان نخستین کارگاه متمرکز قالیبافی روستایی مهاباد در روستای قم قلعه مهاباد راه اندازی شد، کارگاهی ۴۰ متری تا علاقهمندان به هنر بافت فرش را به ماندن در روستا دلخوش کند که قالیبافان این کارگاه هم حالا برای امرار معاش دچار مشکل شدند.
مصمم تر قدم بر پله ها گذاشتم تا مشکل را پیگیری کنم. وارد دفتر رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مهاباد شدم. آقای عبده به عنوان رئیس این اداره زیاد اهل مصاحبه نیست. از مشکل قالیبافان پرسیدم، گفت: در نظر داشتیم به منظور ترویج مشاغل خانگی در روستاها و کمک با اقتصاد خانوارها و تداوم هنری بافت فرش، در روستاها کارگاههای قالیبافی بیشتری راه اندازی کنیم، اما فعلا شرایط برای تحقق این ایده مهیا نیست.
بر تسهیلات حمایتی از قالیبافان تأکید کردم پاسخ داد: در حال حاضر تمامی منابع به سمت جبران فشارهای اقتصادی ناشی از کرونا گسیل شده است و حمایت از قالیبافان به عنوان قشر آسیب دیده از کرونا در اولویت قرار دارند که در صورت تخصیص اعتبار حتما حمایت ویژهای از هنرمندان قالیباف خواهد شد البته به شرطی که حائز شرایط باشند. منظورش از شرایط داشتن مدرک قالی بافی و گذراندن دورههای حرفهای در سازمانهای ذیربط بود.
تسهیلاتی گیر یک مدرک
تجربه که به مدرک ربطی ندارد. هستند هنرمندانی که سالها عمر خود را پای دار قالی گذراندهاند اما مدرک قالیبافی ندارند. با خود گفتم اگر همین فردا اعتبار تسهیلات حمایتی از قالیبافان تخصیص داده شود پس آنها چه کنند؟
برگزاری کلاس های قالی بافی را از رئیس مرکز فنی و حرفه ای مهاباد به صورت تلفنی جویا شدم. کریم دخت رئیس این مرکز گفت: بر اساس تفاهم نامهای که با امور صنفی فرش شهرستان و اداره میراث فرهنگی داریم، سعی در آموزش متقاضیانی داشتیم که به این سازمان معرفی میشوند، اما طبق مصوبات اجرایی ستاد مقابله با کرونا در حال حاضر در دو کارگاه آموزشی ما با بیش از ۵۰ نفر که مشغول آموزش قالیبافی بودند تعطیل شده است.
کلاف سردرگم
سرنخ کلاف سردرگم قالیبافان در مهاباد به دولت وعدهها رسید. سایه شوم کرونا اگرچه بسیاری از مشاغل را دچار آسیب کرد اما مشاغلی مانند قالی بافی در تاریکی فرو رفتند. هنرمندانی که با اندک حمایتی برای راه اندازی یک دار قالی کوچک می توانند فرش قرمزی برای اقتصاد کشور ببافند تا تولید را به جهش واقعی برساند.